13 lipca 2024 roku pożegnaliśmy prof. dra hab. med. dra h.c. Antoniego Pruszewicza, wybitnego lekarza specjalistę w zakresie foniatrii, audiologii oraz otolaryngologii, nauczyciela wielu pokoleń przedstawicieli tych specjalności, twórcę oraz wieloletniego kierownika Katedry i Kliniki Foniatrii i Audiologii Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu.
Będąc jednym z uczniów Pana Profesora będę starał się zapanować nad swoim głosem, tak jak nas uczył, ale nie wiem, czy dam radę przy nagromadzeniu się tak wielu emocji w dniu dzisiejszym.
Ale skąd audiologia i foniatria znalazła się w kręgu zainteresowań naszego mistrza? Może dlatego, iż u podstaw komunikowania się leżą zasady fizyki – generowanie i odbieranie fali akustycznej? I pewnie dlatego już po pierwszym roku studiów został zastępcą asystenta w Zakładzie Fizyki Lekarskiej poznańskiej AM, a gdy w 1955 roku ukończył studia na Wydziale Lekarskim Akademii Medycznej w Poznaniu został tam asystentem do 1958 r. Od tego roku został asystentem w Klinice Otolaryngologicznej Akademii Medycznej w Poznaniu. I tam właśnie Prof. Aleksander Zakrzewski, ówczesny kierownik Kliniki, zasugerował dr. Antoniemu Pruszewiczowi audiologię i foniatrię. I tu przed oczyma cały czas mam obraz, jak 30 lat później właśnie prof. Antoni Pruszewicz zasugerował mi audiologię i foniatrię, kiedy odrabiałem w Klinice praktyki pielęgniarskie i lekarskie. Uniwersyteckie tradycje…
W 1965 r. doktoryzował się na podstawie pracy - Zachowanie się powonienia i smaku u chorych na ozenę leczonych operacyjnie – i to powonienie i smak także wzbudziły później duże zainteresowania naukowe.
Zafascynowany audiologią i foniatrią dr Pruszewicz w 1968 r. utworzył w strukturach kliniki Pracownię Foniatryczną, której został kierownikiem.
W roku 1982 utworzył na bazie tejże pracowni pierwszą w Polsce Klinikę Foniatrii i Audiologii, która w roku 2000 została przekształcona w Katedrę i Klinikę Foniatrii i Audiologii.
W tym okresie miały miejsce także kolejne awanse naukowe, tj. habilitacja w roku 1970 w oparciu o pracę „Analiza i ocena czynników wpływających na rehabilitację głosu i mowy u chorych po całkowitym wyłuszczeniu krtani”, tytuł profesora nadzwyczajnego w 1980 r., a w 1986 r. tytuł profesora zwyczajnego.
Doświadczenie zawodowe zdobywał w wielu ośrodkach krajowych i zagranicznych, m.in. w Klinice Foniatrycznej Uniwersytetu im. Karola w Pradze, na oddziałach foniatrii i pedoaudiologii uniwersytetów w Budapeszcie, Erlangen, Moguncji, Bonn, Berlinie, Nowym Jorku, Toronto oraz San Francisco.
Był promotorem 19 ukończonych przewodów doktorskich, opiekunem 6 przewodów habilitacyjnych, kierownikiem 52 specjalizacji.
Zainteresowania naukowe zaowocowały: autorstwem ponad 400 publikacji naukowych, w tym kilkudziesięciu w renomowanych czasopismach zagranicznych, autorstwem ponad 40 rozdziałów w podręcznikach i monografiach naukowych, dwoma znaczącymi na polskim rynku wydawniczym i cieszącymi się dużą popularnością podręcznikami: Foniatria kliniczna wydana w 1992 przez PZWL oraz w 2019 r. przez Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu oraz Audiologia kliniczna – wydana 4-krotnie w 1994, 2000, 2004 oraz 2010 r. przez wspomniane już wydawnictwo uniwersyteckie.
Nurty badań naukowych i obszary tematyczne można wymieniać tutaj bardzo długo, ale wspomnieć chyba warto o kilku z nich, zwłaszcza, iż nazwisko Pana Profesora wybrzmiewa w części nazw. W zakresie audiologii np. opracowanie list artykulacyjnych, czyli list określanych jako listy artykulacyjne wg Pruszewicza. W zakresie foniatrii przystosowanie do warunków krajowych zasad obliczania wskaźnika upośledzenia głosu (Voice Handicap Index - VHI), czy wprowadzenie zasada kompleksowej rehabilitacji, własnej klasyfikację jakości głosu przełykowego (czyli wg Pruszewicza) oraz pomiaru ciśnienia wewnątrzprzełykowego u chorych po całkowitej laryngektomii. W dziedzinie olfaktologii i gustologii wprowadzenie metody podmuchowej Elsberga-Levy’ego w modyfikacji Pruszewicza czy elektrogustometria wg Pruszewicza. Był inicjatorem utworzenia oraz wdrożenia do praktyki klinicznej programu chirurgicznego leczenia głuchoty metodami zakotwiczonych aparatów słuchowych oraz implantów ślimakowych.
Był członkiem licznych towarzystw krajowych i zagranicznych towarzystw naukowych, w tym członkiem założycielem Europejskiej Akademii Otologii i Neurootologii oraz Europejskiej Federacji Towarzystw Audiologicznych, był pierwszym i jedynym członkiem Zarządu Głównego z Polski Międzynarodowego Towarzystwa Logopedów i Foniatrów IALP, prezydentem oraz zastępcą sekretarza generalnego Unii Europejskich Foniatrów, przewodniczącym Committee on Phoniatrics and Voice Care Międzynarodowej Federacji Towarzystw Otolaryngologicznych IFOS, członkiem Rady Wykonawczej Europejskiej Federacji Towarzystw Otolaryngologicznych EUFOS.
Był członkiem honorowym Polskiego Towarzystwa Otorynolaryngologów Chirurgów Głowy i Szyi, Polskiego Towarzystwa Fonetycznego, Niemieckiego Towarzystwa Foniatrów i Pedoaudiologów, Niemieckiego Towarzystwa Zaburzeń Mowy i Głosu, Węgierskiego Towarzystwa Fonetyków, Foniatrów i Logopedów, Czechosłowackiego Towarzystwa Lekarskiego.
Będąc przewodniczącym Sekcji Foniatrycznej Polskiego Towarzystwa Otorynolaryngologów, Chirurgów Głowy i Szyi doprowadził do jej zaktywizowania oraz unowocześnienia działalności naukowo-szkoleniowej.
Konsultant krajowy w zakresie foniatrii, wieloletni konsultant w zakresie otolaryngologii w województwie zielonogórskim, konsultant w zakresie foniatrii w województwie wielkopolskim.
W okresie pełnienia funkcji uczelnianych (prorektor, rektor) zespół pracowników kliniki obserwował i podziwiał umiejętności organizacyjne Pana Profesora. W godzinach przedpołudniowych w Klinice, później w Rektoracie. W godzinach przedpołudniowych troska o pacjentów, o rozwój Kliniki, później troska o rozwój i przyszłość Akademii Medycznej w Poznaniu. Wprowadzenie studiów w języku angielskim z programem polskim oraz 4-letnim amerykańskim, utworzenie II Wydziału Lekarskiego, Wydziału Nauk o Zdrowiu w oparciu o Wydział Pielęgniarstwa, powołanie Fundacji Akademii Medycznej, powołania Stowarzyszenia Absolwentów, pozyskanie Collegium Wrzoska przy ul. Dąbrowskiego, Ośrodka Diagnostyki Obrazowej czy pozyskanie zezwolenia na zabudowę i utworzenie aktualnego kampusu uniwersyteckiego w kwadracie ulic Bukowska, Polna, Marcelińska, Przybyszewskiego to tylko nieliczne z wielu inicjatyw realizowanych przez Pana Profesora równolegle z codziennym życiem klinicznym – foniatryczno-audiologicznym.
Fizyka nieustannie towarzyszyła naszemu Mistrzowi zarówno w tworzeniu kierunków badań naukowych, jak i w zainteresowaniach dydaktycznych. Na początku lat 90., wraz z prof. Edwardem Hojanem z Wydziału Fizyki Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza oraz swoim zastępcą prof. Andrzejem Obrębowskim stworzyli podstawy dla tworzonego kierunku nauczania: Protetyka słuchu i ochrona przed hałasem. Rozpoczęła się współpraca międzyuczelniana, która utrzymuje się do dnia dzisiejszego.
Spośród licznych odznaczeń i wyróżnień wymienić należy Krzyż Komandorski, Kawalerski i Oficerski Orderu Odrodzenia Polski, Złoty Krzyż Zasługi, Medal Komisji Edukacji Narodowej, Medal Miloslava Semana za zasługi dla foniatrii i w Europie Środkowej, Złotego Hipolita dla Wybitnej Osobistości Pracy Organicznej.
Za zasługi dla rozwoju foniatrii europejskiej został w 1991 r. uhonorowany tytułem dra h.c. Uniwersytetu w Turynie.
Wobec olbrzymich zasług zarówno na polu naukowo-badawczym, dydaktycznym, jak i organizacyjnym w 2010 r. uhonorowany został tytułem dra h.c. Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu.
Ogromny autorytet, nieprzeciętna osobowość, olbrzymia życzliwość, kreator, wizjoner, podkreślający akademickość działalności klinicznej, twórca poznańskiej szkoły audiologicznej i foniatrycznej – to tylko niektóre określenia kojarzone z Panem Profesorem.
Oddany Akademii Medycznej. Oddany Klinice. Dzielący codzienny czas między Akademię Medyczną, Klinikę i Rodzinę: Śp. Żonę dr Krystynę Pruszewicz, dwie córki: prof. Ewę Pruszewicz-Sipińską, aktualnie dziekana Wydziału Architektury Politechniki Poznańskiej, dr hab. Małgorzatę Leszczyńską – zastępcę Kierownika Kliniki Otolaryngologii Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu, troje wnuków: Państwa Aleksandrę, Marię i Jeremiego. Uniwersyteckie tradycje…
A my, pracownicy Kliniki Foniatrii i Audiologii utworzonej przed 43 laty przez Pana Profesora, mamy przed oczami obraz postawnego lekarza ubranego w długi biały fartuch, białe spodnie, obuwie. Na głowie biała furażerka i lustro laryngologiczne na brązowej opasce. Wchodzącego majestatycznie na oddział na poranną wizytę. Ale i lubiącego usiąść z zespołem w dyżurce lekarskiej na poranną kawę.
Obraz nauczyciela. Nauczyciela wielu pokoleń lekarzy specjalistów audiologii i foniatrii. Będziemy kontynuować rozwój polskiej foniatrii i audiologii.
Panie Profesorze dziękujemy, prosimy spoczywać w pokoju.
